سیمای علی در شعر تیلیم خان (ع):
علی (ع) در منظومه‌ها‌ی تیلیم جایگاه ویژه‌ای دارد. در منظومه‌ی حضرت علی(ع) وصفینده، تولد حضرت را میان کعبه گزارش می‌کند وعلت تولد در خانه‌ی خدا را طاهر بودن حضرت از هر حیث می‌داند. ودر وصف شجاعت او از کودکی گزارش می‌کند . برای وصف ذوالفقار در جایی جای شعرهایش ابیات بی نظیری دارد. که از فرصت این مقاله خارج است، وبرای خود مقاله‌ی مستقلی می‌طلبد. وی برای تولی وتبری حضرت امیر(ع) جایگاه ویژه‌ای قائل است. تولی وتبری او را میان‌بُری برای رسیدن به خدا معرفی می‌کند. ودر وصف او می‌گوید:
سن هادی سن هر ارکانا هر یولا مشریق ومغریب وقیبله ده اولا
مئعراجده نیشان وئردین رسولا میزبانای پردده بی خوف وبی باک.... تیلیمه بیر امداد ای شاه لولاک[1].
در جای جای اثر خود با تکیه به دعای ندبه به هادی بودن حضرت امیر(ع) اشاره می‌کند. آغازهدایت را از او می‌داند؛ و راهنمای تمامی راهاو ارکان اصلی دین را در وجود مبارک حضرت امیر (ع) خلاصه می‌کند. از نگاه تیلیم خان، راها اگر در مشرق، مغرب، جنوب وشمال باشند؛ چه راه زمینی وچه راهای آسمانی برای رسیدن به کمال باید از حضرت امیر (ع) پرسیده شوند. چرا که در شب معراج راهای آسمان را او به پیامبر(ص) نشان داده است. پیامبر(ص) هم می‌داند برای راه‌های پرخطر، خداوند برادری به او داده است بی خوف وبی باک؛ وحضرت امیر (ع) واسطه‌ی فیض است. تیلیم از او امداد می‌خواهد، چرا که اوست شاه لولاک.
در منظومه‌ی دیگری بعد از به تصویر کشیدن قتل عمروبن عبدود، حضرت امیر(ع) را بی قرینه وبی مثال معرفی می‌کند و جمله عوالم را در یداو می‌بیند. چراکه او یدالله است. حضرت علی(ع) را تنها شخصی معرفی می‌کند که به اسرار پیدا وپنهان حق واقف است. در ابیات پایانی از وجود مبارک حضرت علی (ع ) می‌خواهد که در حق او لطفی کندو از میانه‌ی همه شاهان شاه اصلی را بیاورد. وبا دعا برای ظهور حضرت حجت(ع) چنین می‌سراید:
بی قرینه شاهدیر یوخدورمیثالی جومله عللم لرین شامیل حالی،
سیرینه یئتیشدی نصیر غالی بر پا ائیتدی جمجم ابن کرکری...
شب معراج راهدرای، راهی نیی، نگهدار اولدو گاو و ماهی نیی.
چیخاتیر اورتادان شاهلار شاه نی و[2]...
به هر روی توصیف علی (ع) در شعر او رواج دارد. بس عیان است که ازمکتب نجف بهره‌ی وافر دارد وبرای شمارش اوصاف وفضائل علی(ع) دستی پر، ذهنی سرشار وارادتی ناب دارد. از هر فرصتی برای گفتن فضائل آن حضرت بهره می‌گیرد و در ترویج اندیشه های ناب فرهنگ شیعه در مرکز ایران و در میان اقوام کهن ترک تلاشی شایان وقابل تقدیر می‌کند. شعرهای او حکایت گر این است که در میان اقوام خود برای شنیدن فضائل حضرت امیر(ع) طالب وخواهان فراوانی دارد. قصاید زیادی در منقبت امامان سروده است . که همه سرشار از ارادت ومحبت وی به اهل بیت(ع) است؛ تمامی اشعار او به نوعی مذهبی هستند. چرا که با جهان بینی دینی واسلامی شکل گرفته‌اند.در این شعرها به نوعی ارادت خود را نشان می‌دهد. علاقه‌ی شدید او به حضرت علی(ع) باعث می‌شود گاه تا مرز غلو هم پیش روی کند. در منظومه‌ی اولیالر ایچنده برای نقل فضائل حضرت امیر(ع) چنین سروده است: ادامه دارد
