اغوزخان.oghoz khan

ویژگی ادبی:

از ویژگی ادبی و برجسته‌ی قرآن‌کریم توانایی به تصویر کشیدن امور انتزاعی است. آیه‌ی 35سوره‌ی نور نمونه ای عالی در این رابطه است. می گوید: اللهُ نُورُ السَّماواتِ وَالأرْضِ مَثَلُ نُورِهِ... آن گاه با زبان تشبیه به ذکر جزئیات نور می پردازد. نمونه‌های دیگری هم هست که جزئیات ساعت فاجعه آمیز آخرت را ارائه می کنند. استفاده مکرر از تشبیه، استعاره و تمثیل در قرآن شاهدی بر تمایل قرآن به خلق تصویری زنده و روشن است. این نوع تصویر سازی را حکیم تیلیم خان از قرآن کریم الهام گرفته است. در آثار وی به وفور این نوع تصویر سازی را می‌توان یافت. معمولادر قرآن کریم این تشبیهات، بر گرفته از زندگی روزمره‌ی اعراب و محیطی است که با آن مأنوس هستند. اما سیاق عباراتی که تشبیهات در آن به کار گرفته می شوند، کارکرد آنها را دگرگون می‌سازد. بیشتر میل به تأثیر گذاری ملموس و شدید پیدا می‌کند. برای اعرابی که کنده شدن درختان را دیده‌‌‌اند تصویر مردم طغیانگر عاد را بیان می‌کند: کَأَنَّهُمْ أَعْجازُ نَخْلٍ خاوِیَةٍ[1]. تا با این توصیف آنها را تحت تأثیر قرار دهد، یا وقتی می‌خواهد صحنه‌ی قیامت را ملموس وقابل درک تصویرسازی کند ‌می‌فرماید: خُشَّعاً أَبْصارُهُمْ یَخْرُجُونَ مِنَ الأجْداثِ کَأَنَّهُمْ جَرادٌ مُنْتَشِرٌ[2] . هنگامی که انسان ها سراز قبر بر می دارند در آشفتگی و سردرگمی «گویی ملخ هایی پراکنده اند. حکیم تیلیم خان در خلقت نامه برای تصویر سازی از روز محشردقیقا ازهمین شیوه استفاده ‌کرده است. چوخ مددّتدن فرمان الور،  اسرافیله سورون چالور.     جمله انسان جانا گلیر،     اوز قویالار عجولانه.  قاریشیرلارکی بیر یره،  یئتشیرلر بیر حجره.     اوصافیندان عقل خیره،  اولار، گلمز هیچ بیانه[3].  همچنین بر  کسانی‌که به غیر خدا تکیه می‌کنند وولایت غیر خدا را می‌پذیرند. یا دست نیاز به سوی غیر خدا دراز می‌کنند، یاد‌آوری می‌کند،  جهان از آن خداست.  به امر او شکل گرفته وبا دستور او به طورآنی ونه تدریجی فانی می‌شود.  کن دئدی یارادی جهان،    فیکون دئسه فانی دیر[4].  بَدِیعُ السَّماواتِ وَالأرْضِ وَإِذا قَضى أَمْراً فَإِنَّما یَقُولُ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ[5].   آلدانما سن هر شیرینه،  قونما گینان مثل مگس.  عنکبوت تک پستو نشین، زنبور اولوب شان ایسته مه[6].  و در پایان شعر خود همه را دعودت می‌کند که حکمت را از خدا بیاموزند. تیلیم حیکمت اونونکو دور، غئیردن درمان ایستمه.  لازم به ذکر است که در این منظومه‌ی به این زیبایی هرگز دعوت به خود نمی‌کند.